Değerli okuyucular, hepimizin bildiği gibi 30 Mart 2014 tarihin de, yerel yönetimler seçimleri yapılacaktır. Yerel yönetimler halkın yaşadığı yerlerin imarı, alt yapısı, yeşil alanların oluşturulması ve halkın ekonomik, sosyal, kültürel değerlerinin gelişmesinde motor görevi yapmaktadır. Kısacası yerel yönetimler halkın müşterek ve yerel hizmetlerini yapmakla görevlidirler. Yerel yönetimler Belediyeler, İl Özel İdaresi ve Köy İhtiyar Heyetlerinden oluşur.
Türk Kamu Yönetimi, anayasanın 123. ncü maddesine merkezde yönetim (merkezi idare ) ve yerinde yönetim (mahalli idare ) esasına dayanmaktadır. Yerel yönetimler demokrasinin beşiğidir. Yerel yönetimleri güçlü olmayan iller gelişmekte nasibini almayan yer demektir. Ülkemizi göz önünde aldığımızda gelişmiş illerimizde yerel yönetimler güçlü ve hizmet üreten iller olup, özel ve kamu sektörlerinin hizmetlerinin gerçekleştirdiği yerlerdir.
Buna örnek verecek olursak İzmir, Eskişehir, Konya, Kayseri, Gaziantep ve Bursa illerimiz bu yönde nasbini alarak gelişmiş illerimizdir. Doğu Anadolu bölgemizdeki geri kalmışlığın en önemli etkeni yerel yönetimlerin zayıf olmasıdır. Yerel yönetimlerde hizmetler ikram edilmez, isteyerek, proje üreterek, hepsinden önemlisi iyi bir yönetimle Halka hizmet yaparlar. İşin esasına gelelim, (Mahalli idareler) halkın mahalli ve müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları, görevleri ve yetkileri ile yerinde yönetim ilkesini kanunlarla icra ederler.
Yerel yönetimlerin tarihçesine gelince, Cumhuriyetin kuruluşundan önce halk tarafından seçilen cemiyet-i umumiye, Belediye ve il özel idarelerin işlerini meclisi umum-i tarafından yürütülürdü. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra 1930 yılında çıkarılan 1580 sayılı belediye kanunla, yerel yönetimler valiler tarafından yürütülmesi kararı uygulamaya konulmuştur.
1957 yılında belediyelerle il özel idareleri birbirinden ayıltarak, Halk tarafından seçilen belediye ve vilayet meclisleri ile yönetilmeye başlandı. Bu uygulama 1960 yılında askeri müdahalesiyle fes edildi. 1961 anayasasıyla belediye başkanları seçimle iş başına getirme kuralı getirilerek, 1963 yılında yapılan yerel seçimlerle belediyeler halk tarafından seçilen başkanlarla yönetilmeye başlandı. 1980 İhtilaline kadar devam etti.
1980–1984 arası belediye başkanları askeri yönetim tarafından atanan başkanlarla yönetildi. 1984 yılında yapılan mahalli seçimlerde halk tarafından seçilen belediye başkanlarla, belediye hizmetleri yürütülmeye başlayarak, bugüne kadar devam etmektedir.
1983 -1991 yıllarında iktidar olan Anavatan Partisinin Genel Başkanı Rahmetli Turgut ÖZAL döneminde dünyanın globallaşması, küresel ekonominin hız kazanması, Türkiye’nin Avrupa birliği ile ortak hareket etme kararı ile Avrupa uyum yasaları gereği ve Demokratik özerklik (yerinde yönetim) ilkesi benimsenerek, yerel yönetimlere önemli görev ve yetkiler verilmiştir.
Ancak 1991–2002 yılına kadar Türkiye’yi yöneten koalisyon hükümetleri her alanda olduğu gibi yerel yönetimlerde de büyük zafiyetler yaratmışlardır. 2002 yılında AKP’nin iktidarı, yerel yönetimlere önem vererek belediyelerin hizmet üretmesine her türlü olanaklar sağlamıştır.
2005 yılında yerel yönetimleri güçlü kılmak için 5393 sayılı belediye kanunu, 5302 sayılı il özel idare kanunu ve yönetmenliklerle köylere hizmet götürme birliği (KÖYDES) küçük belediyeleri güçlendirmek için ( BELDES) gibi kuruluşları hizmete sokarak yerel yönetimleri güçlü kılmıştır. Değerli okuyucular, Belediye ve il özel idarelerin eski ve yeni kanunları arasındaki farkı sizlerle paylaşmak istiyorum.
Eski kanunlarda; Bürokratik Cumhuriyet anlayışı ön planda iken, yeni kanunlarda Demokratik Cumhuriyet anlayışı benimsenmiştir. Burada amaç vatandaş bürokrasinin elinde vicdan ve cüzdan arasında kalmasın, kendi iradesiyle seçtiği ve bir gün hesap soracağı seçilmiş meclis üyeleri tarafından yürütülmesi düşünülmüştür.
Bu özelliklerden dolayı 5393 -5302 sayılı belediye ve il özel idare kanunları bürokratik Cumhuriyet anlayışı yerine demokratik Cumhuriyet anlayışını benimseyen kanunlar olarak görüyorum. Bu kanunlarla Yürütmenin başı olan (Belediye başkanı ve valiler) meclislerin almış olduğu kararlarda müdahale yetkisi yoktur.
Ancak, beğenmediği karaları, ikinci kez görüşmek üzere meclislere geri gönderir veya yargıya intikal ettirir. Bu yasaların en önemli ikinci yönü ise meclis toplantıları açıklık ve şeffaflık adına halka açık olması ve alınan kararların mutat vasıtalarla halka duyurulması hükmünün yer alması ve bu kanunlarla kurumların meclis üyeleri içinde seçilen üyelerden ihtisas ve denetim komisyonlarının oluşturulmasıdır.
Değerli okuyucular, Avrupa yerel yönetimler uyum yasaları ve Demokratik özerklik gereği, 5393 sayılı belediye kanunun 76’ıncı maddesinde, kent yaşamında, kent vizyonu’nu, hemşerilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunu korunması, sürdürülebilir, kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinde yönetimi hayata geçirmek için kent konseylerin kurulması hükmü Yer almasına rağmen, üzülerek belirteyim ki bugüne kadar bu önemli görevin icrası yönünde bir çabanın olmayışı bir eksikliktir.
Değerli okuyucular, belediye ve il özel idareleri kanunlarının ilgili maddelerinde belirtildiği gibi sosyal hizmet ve sosyal yardım hükmü yer almaktadır. Maalesef bu konuda da bu iki kuruluşun gerçek anlamda görev yaptıkları söylenemez. Bu yasalar da belirtildiği gibi yerel hizmetleri, belediye sınırları içinde belediyeler, , il sınırları içinde ise il özel idareleri tarafında yerine getirilmesi hükmü yer almaktadır. Değerli okuyucular, 5393 -5302 sayılı belediye ve il özel idare kanunlarında belirtildiği gibi bu kurumların meclislerin görevleri karar ev denetimdir.
Hiçbir şekilde icraatın içinde bulunamazlar. Değerli okuyucular, bu önemli tespitlerimden sonra yukarda belirttiğim gibi 30 Mart 2014 tarihinde yerel seçimlere katılacak siyasi partilere ve iradesini kullanacak halkımıza önemli görevler düşmektedir. İl daimi meclisi ve belediye meclislerinde yer alacak kişilerin tespitinde, bilgi, liyakat ve yapabilirlik özellikleri ön planda tutulmak üzere seçimlere girecek bütün parti yetkililerin buna göre listelerinin hazırlanması ilimizin kalkınmasında, gelişmesinde büyük katkı sağlayacaktır. Bu seçimlerin ilimize hayırlara vesile olmasını canı gönülden diliyorum. Saygılarımla…
