Proje Adı: Temiz Gelecek İçin İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi Projesi - Hakkari
Hazırlayan: Nevzat KIZILBAN, Ziraat Mühendisi, İSG Uzmanı, Koordinatör
Projenin Amacı ve Gerekçesi: Geleceğe Temiz Bir Miras Bırakmak
Hakkari ilimiz ve Şemdinli, Çukurca ilçeleri, uzun yıllardır çözülmeyi bekleyen ciddi bir çevre kriziyle karşı karşıyadır.

Evsel ve sanayi kaynaklı atıksular, hiçbir arıtma işlemine tabi tutulmadan doğrudan derelere, çaylara ve bölgenin can damarı olan Zap Nehri'ne deşarj edilmektedir. Bu durum, sadece ekolojik dengeyi bozmakla kalmayıp, bölge tarımını, hayvancılığını ve eşsiz doğal yaşamı geri dönülmez biçimde zehirleyerek, çevre kirliliğini endişe verici boyutlara taşımıştır.

Artan nüfus ve günlük yaşamda kimyasalların yaygın kullanımıyla birlikte kirlilik her geçen gün daha da büyümektedir. Arıtılmamış atıksuların deşarjının en vahim sonucu ise salgın hastalıklardır. Tifo, kolera, dizanteri, ishal, hepatit ve sıtma gibi su kaynaklı bulaşıcı hastalıklar, su kirliliği nedeniyle hızla yayılarak halk sağlığını ciddi şekilde tehdit etmektedir. Geçtiğimiz yıllarda Zap Nehri'nde yaşanan kitlesel balık ölümleri, bu acı tablonun somut bir kanıtıdır.

Fiziksel veya biyolojik arıtma yöntemleriyle tamamen giderilemeyen ya da arıtılması güç olan azot, fosfor, ağır metaller ve toksik organik maddeler gibi kirleticilerin arıtımını sağlayacak ileri biyolojik atıksu arıtma tesislerinin kurulması, Hakkari Merkez ile Şemdinli ve Çukurca ilçelerimiz için artık bir ulusal aciliyet arz etmektedir. Yüksekova ilçemizde Avrupa Birliği Başkanlığı katkısıyla tamamlanan modern atıksu arıtma tesisi, bölgenin 2047 yılına kadar olan arıtma ihtiyacını karşılayacak kapasitesiyle, bu tür projelerin ne denli hayati olduğunun somut bir göstergesidir. Bu başarı, diğer ilçelerimiz için de bir yol haritası niteliğindedir.

Mevcut Durum ve Kapsamlı İhtiyaç Analizi
Hakkari Merkez, Şemdinli ve Çukurca İlçeleri: Bu bölgelerde evsel ve sanayi atıksuları doğrudan doğaya deşarj edilmekte, bu da büyük çevre felaketlerine ve halk sağlığı krizlerine yol açmaktadır. Toplum sağlığı, bölgenin ekonomik omurgasını oluşturan tarımsal faaliyetler ve eşsiz doğal yaşam bu kirlilikten doğrudan etkilenmektedir.

Yüksekova İlçesi: Avrupa Birliği Başkanlığı'nın vizyoner katkılarıyla inşa edilen ileri biyolojik atıksu arıtma tesisi başarıyla tamamlanmış ve faaliyete geçmiştir. Bu tesis, deşarj edilen atıksudaki kirlilik yükünü dramatik bir şekilde azaltarak dere su kalitesini önemli ölçüde artırmış ve halk sağlığını iyileştirmiştir. Bu başarı, benzer projelerin bölgedeki diğer ilçelere yaygınlaştırılması için güçlü bir model ve ilham kaynağı oluşturmaktadır.

Hakkari Belediyesi Planlaması: Hakkari Merkez Biçer Mahallesi Beşi mevkiinde 18.911,15 m²'lik bir alanda, 2020-2023 Hakkari Değişim Dönüşüm Programı kapsamında Atıksu Arıtma Tesisi yapılması planlanmış olmasına rağmen, maalesef bu konuda somut bir ilerleme kaydedilememiştir. Bu durum, projenin ulusal ve bölgesel destekle hızlandırılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Projenin Stratejik Hedefleri
Bu projeyle sadece kirliliği ortadan kaldırmayı değil, aynı zamanda bölge için sürdürülebilir bir gelecek inşa etmeyi hedefliyoruz:

*Evsel ve Sanayi Atıksularının Tamamen Arıtılması: Hakkari Merkez, Şemdinli ve Çukurca ilçelerindeki tüm evsel ve sanayi atıksularının, en yüksek standartlarda, ileri biyolojik yöntemlerle arıtılmasını sağlamak.

*Çevre Kirliliğinin Sıfırlanması: Dere, çay ve özellikle Zap Nehri'ne deşarj edilen atıksulardan kaynaklanan kirlilik yükünü sıfıra indirmek.

*Ekolojik Restorasyon ve Biyoçeşitliliğin Korunması: Bölgedeki tarım, hayvancılık ve eşsiz doğal yaşam üzerindeki tüm olumsuz etkileri ortadan kaldırarak ekolojik dengeyi restore etmek ve zengin biyoçeşitliliği korumak.

*Halk Sağlığının Güvence Altına Alınması: Su kaynaklı salgın hastalıkların (tifo, kolera, dizanteri, ishal, hepatit, sıtma vb.) yayılımını kökten engellemek ve bölge halkının sağlığını kalıcı olarak koruma altına almak.

*Sürdürülebilir Çevre Yönetimi Modeli Oluşturulması: Bölgede entegre ve sürdürülebilir bir atıksu yönetimi modeli oluşturarak, gelecek nesillere temiz ve yaşanabilir bir çevre miras bırakmak.

*Bölgesel Kalkınmaya Destek: Temiz su kaynakları ve sağlıklı çevre koşullarıyla bölge ekonomisine (tarım, hayvancılık, turizm) dolaylı yoldan katkı sağlamak.

Kapsamlı Proje Uygulama Planı ve Yol Haritası
Projenin başarıyla hayata geçirilmesi için aşağıdaki adımların titizlikle uygulanması gerekmektedir:

1- Detaylı Fizibilite ve Master Plan Çalışması: Hakkari Merkez, Şemdinli ve Çukurca ilçelerinin mevcut ve gelecekteki (en az 30 yıllık) atıksu arıtma ihtiyaçlarını kapsayan, uluslararası standartlarda detaylı bir fizibilite ve master plan çalışması yapılması. Bu çalışma; optimal arazi seçimi, kapasite belirleme, en uygun ileri teknoloji seçimi (membran biyoreaktörler, ileri oksidasyon prosesleri vb.), kapsamlı maliyet-fayda analizi ve çevresel etki değerlendirmesini içermelidir.

2- Stratejik Finansman Modelinin Oluşturulması: İleri biyolojik atıksu arıtma tesislerinin kurulumu için ulusal ve uluslararası fonlar, Avrupa Birliği hibe programları (IPA fonları gibi), Dünya Bankası ve diğer uluslararası finans kuruluşları, merkezi devlet destekleri, Kalkınma Ajansları ve gerekirse özel sektör ortaklıkları gibi çeşitli ve sürdürülebilir finansman kaynaklarının araştırılması, temini ve bir finansman modelinin oluşturulması.

3- Hızlandırılmış Hukuki ve İdari Süreç Yönetimi: Projenin hayata geçirilmesi için gerekli tüm yasal izinlerin, çevresel onayların ve idari prosedürlerin öncelikli ve hızlandırılmış bir şekilde tamamlanması. Bu süreçte ilgili bakanlıklar, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları arasında yakın iş birliği sağlanmalıdır.

4- Uluslararası İhale ve Modern Yapım Süreci: Fizibilite çalışmalarına uygun olarak, uluslararası şeffaf ihale süreçlerinin başlatılması, en modern ve çevre dostu teknolojilerin kullanıldığı, hızlı ve etkin bir yapım sürecinin uluslararası standartlarda tamamlanması. Yapım sürecinde yerel istihdama öncelik verilmelidir.

5- Entegre İşletme ve Bakım Altyapısının Kurulması: Tesisin faaliyete geçtikten sonra düzenli, verimli ve kesintisiz bir şekilde işletilmesi ve uzun ömürlü bakımı için gerekli teknik personel eğitimi, otomasyon sistemleri, uzaktan izleme ve acil durum müdahale altyapısının oluşturulması. Bakım ve onarım için sürdürülebilir bir finansman modelinin geliştirilmesi.

6- Kapsamlı Toplum Bilinçlendirme ve Katılım Programı: Atıksu yönetimi, çevre koruma, su tasarrufu ve halk sağlığı konularında geniş çaplı, sürekli bir toplum bilinçlendirme ve eğitim kampanyası yürütülmesi. Halkın projeyi sahiplenmesi, aktif katılımı ve atıksu arıtmanın önemi konusunda farkındalığının artırılması. Okullarda, yerel STK'larla iş birliği içinde eğitim programları düzenlenmesi.

Hakkari Halkının Umudu ve Güveni
Hakkari halkı olarak, başta ilgili Bakanlığımız olmak üzere, devletimizin çevreye, doğaya ve insan sağlığına yönelik sarsılmaz duyarlılığının ve sorumluluğunun farkındayız. Evsel ve sanayi sıvı atıklarının ileri biyolojik atıksu arıtma tesisleri aracılığıyla arıtılması yönündeki yıllardır süregelen başvurularımız ve beklentilerimiz, bugün büyük bir heyecanla daha da büyümüştür.

Yüksekova örneğinde görüldüğü gibi, devletimizin bu aciliyet arz eden durumu dikkate alarak ileri biyolojik atıksu arıtma tesislerinin Hakkari Merkez, Şemdinli ve Çukurca ilçelerinde de kurulması yönünde somut ve kararlı adımlar atacağına canı gönülden inanıyoruz. Bu proje, sadece teknik bir altyapı yatırımı değil, aynı zamanda gelecek nesillere temiz bir miras bırakma ve bölgenin yaşam kalitesini kökten iyileştirme vizyonunun bir parçasıdır.

Projemin en kısa zamanda hayata geçirilmesi yönünde çalışmaların başlatılacağı umudunu taşıyor; Bakanlığın saygıdeğer sorumlu yetkililerinin bu konudaki hassasiyetine güveniyor, olumlu ve müjdeli cevaplarıyla birlikte bu haberi Hakkari halkımıza büyük bir coşkuyla duyurmayı sabırsızlıkla bekliyorum. Bu yatırım, Hakkari için sadece bir arıtma tesisi değil, aynı zamanda sağlık, umut ve sürdürülebilir bir geleceğin simgesi olacaktır.

Nevzat KIZILBAN
İzmir Büyükşehir Belediyesi