HAKKARİ'NİN GİZEMLİ TAŞLARI Gevaruk Vadisi Kaya Resimleri
Anadolu’nun güneydoğu ucunda, yüksek dağlar ve derin vadilerle çevrili Hakkâri coğrafyası, yalnızca doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda binlerce yıllık tarihiyle de eşsiz bir miras barındırıyor.

Bu mirasın en dikkat çekici örneklerinden biri, Hakkâri’nin Sat Dağları’nda, Gevaruk Vadisi içinde yer alan ve Gevaruk Kaya Resimleri olarak bilinen benzersiz arkeolojik kalıntılardır. Bu resimler, taşlara kazınmış bir tarihin ve insanlığın en eski sanat galerilerinden birinin sessiz tanıklarıdır.

Keşif ve Tanınma
Gevaruk Vadisi kaya resimlerinin bilim dünyasına tanıtılması, 1956-1958 yılları arasında Freh ve Uyanık tarafından gerçekleştirildi. Bölgedeki araştırmalar sonucunda ortaya çıkan bu buluntular, kısa sürede arkeoloji literatürüne "Gevaruk Kaya Resimleri" adıyla girdi.

Arkeolog S. Akok’un aktardığı bilgilere göre, resimler yaklaşık 550 bin dönümlük geniş bir alana yayılıyor ve gün ışığına çıkarılmayı bekleyen 10.000’den fazla figür içerdiği tahmin ediliyor. Bu devasa boyut, Gevaruk’u sadece Türkiye’nin değil, tüm Yakın Doğu’nun en önemli kaya sanatı merkezlerinden biri yapıyor.

Tarihin Derinliklerinde Bir Köprü: Gevaruk ve Neolitik Çağ
Bu kaya resimlerinin kesin bir tarihlendirmesi henüz yapılamamış olsa da, uzmanlar figürlerin üslup ve teknik özelliklerine dayanarak M.Ö. 10.000 – 8.000 yılları arasına, yani Geç Epipaleolitik ya da Erken Neolitik Çağ'a tarihlendiğini tahmin ediyor.

Bu dönem, insanlık tarihinde avcı-toplayıcılıktan yerleşik hayata geçişin ve tarımın keşfinin yaşandığı kritik bir döneme denk geliyor. Daha da önemlisi, bu tarih aralığı, Şanlıurfa’daki Göbekli Tepe ve Karahan Tepe gibi Neolitik devrimin en önemli merkezleriyle çağdaşlık gösteriyor. Gevaruk resimleri, bu büyük Neolitik medeniyetlerin sanatsal ve inanç dünyasıyla olan potansiyel bağlantılarına dair değerli ipuçları sunuyor.

Taşlara İşlenmiş Bir Yaşam ve İnanç Dünyası
Gevaruk kaya resimlerinin ikonografisi, o dönemin insanlarının günlük yaşamını, doğayla kurduğu ilişkiyi ve inanç sistemini gözler önüne seriyor.

Figürler genellikle av sahnelerini tasvir ederken, en sık karşılaşılan hayvan motifleri arasında dağ keçisi, geyik ve yaban öküzü yer alıyor. Bu hayvanların yanı sıra, insan figürleri ve ne anlama geldiği henüz tam olarak çözülememiş soyut semboller de dikkat çekiyor.

Bu resimler, yalnızca birer sanat eseri olmanın ötesinde, o dönemin insanının doğaya bakışını ve inanç dünyasını yansıtıyor. Av sahneleri, sadece avcılığın kutsallığını değil, aynı zamanda avlanan hayvanlarla kurulan manevi bağı da sembolize ediyor olabilir. Özellikle dağ keçisi figürlerinin yoğunluğu, bu hayvanın bereketin ve gücün bir sembolü olarak görüldüğünü düşündürüyor.

Kültürel ve Stratejik Önem: Geçmişten Günümüze Bir Miras
Gevaruk Vadisi, coğrafi konumu itibarıyla tarih boyunca büyük bir öneme sahip olmuştur. Zagroslar ile Anadolu yaylaları arasında doğal bir geçit görevi gören bu vadi, binlerce yıldır göç yolları, ticaret rotaları ve kültürel etkileşimlerin yaşandığı bir kavşak noktası olmuştur. Gevaruk kaya resimleri de bu stratejik konumun kültürel zenginliğini yansıtmaktadır.

Daha da önemlisi, bu resimler günümüzdeki Kürd halk kültürünün kökleriyle de bağlar kurmamıza olanak tanıyor. Kürd mitolojisinde ve halk hikâyelerinde hâlen yaşayan avcı mitleri, dağ keçisinin kutsallığına dair inançlar ve dağlarla kurulan manevi ilişki, binlerce yıl önce taşlara kazınmış bu figürlerin anlam dünyasıyla şaşırtıcı bir paralellik gösteriyor. Bu nedenle Gevaruk kaya resimleri, sadece bir arkeolojik buluntu değil, aynı zamanda bölgenin kimlik ve hafızasının da önemli bir parçasıdır.

Koruma ve Gelecek İçin Bir Çağrı
Gevaruk Vadisi kaya resimlerinin günümüzde karşı karşıya kaldığı en büyük sorun, sistematik bir koruma altına alınmamış olmalarıdır. Binlerce yıldır doğa koşullarına direnen bu paha biçilmez eserler, ne yazık ki doğal aşınma, iklim koşulları ve insan müdahalesi gibi faktörler nedeniyle kaybolma riskiyle karşı karşıyadır.

Bu eserlerin korunması, sadece Hakkâri’nin değil, tüm insanlığın ortak sorumluluğudur. Bilimsel araştırmalarla desteklenen kapsamlı bir koruma planı oluşturulması, eserlerin belgelenmesi ve bu alanda farkındalık yaratılması hayati öneme sahiptir. Gevaruk kaya resimlerinin geleceğe aktarılması, insanlık tarihinin en eski sayfalarından birinin silinmesine engel olacak ve bölgenin eşsiz kültürel mirasını korumamızı sağlayacaktır.

Gevaruk Vadisi, sadece Hakkâri’nin değil, tüm Yakın Doğu tarihinin en eski ve en görkemli sanat galerilerinden biridir. M.Ö. 10. binyıla kadar uzanan bu taşlara işlenmiş hikâyeler, insanlığın doğayla kurduğu ilişkinin, inanç sisteminin ve sanatsal yeteneğinin en somut kanıtlarıdır. Bu mirası korumak, geçmişimizi anlamak ve geleceğe taşımak için bir zorunluluktur. Hevgırtına Colemêrgiyan NK